Rijnkant, 1911

Cok Graafand aan ‘t werk bij de grote bomen zaag

Grote bomenzaag

Grote houten hamer links... de slecht

Bomen en balken zagen... vreselijk leuk wat er te voorschijn komt

Zaagblad

Boerderij Knodsenburg. Weijland 26 Nieuwerbrug

Inmiddels oefent hier de vierde generatie Van Veldhuizen een agrarisch bedrijf. De moderne stallen op het erf bieden plaats aan 75 stuks melkvee, 45 stuks jongvee en 20 schapen.

Geschiedenis en gebouw
Knodsenburg was de naam van een schans in Lent nabij Nijmegen waar in 1591 Prins Maurits de Spanjaarden versloeg en Waarbij de schans werd verwoest. De schans bij Nieuwerbrug onderging een zelfde lot, vandaar misschien de naam van deze bijzondere hoeve.
Het rijk versierde gesmede ijzeren hekwerk in Lodewijk XIV-stijl verraadt samen met de vorstelijke dubbele toegangsweg de allure van deze rijke hoeve. Niet alleen rijk van uitstraling, maar ook van historie. Wrang genoeg was het juist het leger van Lodewijk XIV, dat hier in het rampjaar 1672 plunderend rondtrok, waarbij talloze boerenhoeven in vlammen opgingen. De legende verhaalt dat Prins Willem III in het jaar daarop, vanuit Knodseriburg, toezicht hield op de bouw van Fort Wierickerschans. Vermoedelijk is het herenhuis gebouwd in 1588 met een plat dak als een vierkant gebouw. Er is in de loop der tijd het nodige verbouwd. Zo is na een restauratie het zadeldak aangebracht en zijn raampartijen en decoraties 18e-eeuws, Lodewijk XV-stijl. Duidelijk is dat voor- en achterhuis uit verschillende bouwperioden stammen. Hardnekkige verhalen over onderaardse gangen tussen Knodsenburg en Fort Wierickerschans moeten worden verwezen naar het rijk der fabelen.
Het voorhuis moet gebouwd zijn door een vermogende familie van notabelen, die het bedrijf verpachtte en er zelf in de zomer met personeel resideerde om de stad te ontvluchten en om er te jagen met gasten. In de archieven wordt melding gemaakt van eigenaar Petrus, Judocus Arnoldus van Oosthuizen van Rijzenburg uit den Haag; niet bepaald een gewone naam, dus een man van stand. Een latere eigenaar Mr. P.L. Schippers bezat ook de rechten van de ambachtsheerlijkheid Bodegraven. Ook was het enige tijd in bezit van de burgemeester Mr. A.H. Metelerkamp van Gouda. Het geheel vormt een uniek pand met de uitstraling van een landhuis. Het onderhuis is half verzonken aangebracht. De verdieping erboven, het bovenhuis, is bereikbaar via een imposante hardstenen trap met balustrade. In de trap bevindt zich een personeelsingang voor de benedenverdieping. Het linker souterrain is geheel betegeld en herbergt vijf religieuze tegeltableaus met Christus aan het kruis, kruisafname, de opstanding, de hemelvaart en het offer van Abraham. Dit vertrek gaat door het leven als de huiskapel en mogelijk heeft het ooit daar ook toe gediend.
De aanblik van de voorgevel wordt gedomineerd door een middenrisaliet met gesneden versieringen geflankeerd door vier enorme twaalfruits schuiframen. De centrale dubbele toegangsdeur wordt bekroond met een bijzondere verlengde levensboom; daarboven het centrale bovenraam met rijk gesneden Lodewijk XV-ornamenten. Uniek zijn ook de andere bovenramen, die meegaan in de daklijn. Door het enorme dakoverstek moeten de goten ondersteund worden door sierlijke ijzeren dragers. De bouwsporen in de zijgevels verraden met verschillende steensoorten en kleuren talloze ingrepen. Opmerkelijk zijn de dichtgemetselde grote raampartijen, waarschijnlijk gebeurde dat om de ooit geheven raambelasting te ontduiken. De oostelijke gevel toont een buitenzijdig aangeklampte schoorsteenschacht. Het inpandige rookkanaal van het oudere achterhuis in de brandmuur is uitgerust met enorme rookkast, waar hammen, worsten en spek werden gerookt.
De achtergevel met dubbele getoogde voerdeeldeur toont een bont mengsel van verschillende soorten baksteen: van mop tot ijssel-, waal- en rijnsteen in geel, oranje, rood en grijs. Het wijst op de talloze aanpassingen voor het agrarisch bedrijf in de loop der eeuwen. In 1921 werd rechts een wagenloods/koetshuis gebouwd met speksteenlagen in rood en geel. Ongeveer uit dezelfde periode stamt het zomerhuis met boenhok aan de westzijde.

bron: Verlichte boerderijenroute 2009

Tegeltableau. 2000. Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Jesus gekruyst op den berg Golgota

Jesus afgenoomen van het Kruys

Abraham offert zijn zoon Isaak

De Opstanding Christus

De Hemelvaart Christus

Weijland 24 in 1977. Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Er zullen niet veel boerderijen zijn, waar het vee nog in het oorspronkelijke hoofdgebouw wordt gestald, maar op de Joharmes Hoeve is dat toch echt het geval. Zo’n 80 vleeskoeien van verschillende rasen, onder adere Belgische blauw, maar allemaal zogenoemde dikbillen, waaronder 30 zoogkoeien en 30 stuks jongvee vormen de veestapel, gecompleteerd met 40 schapen en 200 varkens.

Gebouw
Het gebouw is een Rijksmonument. De 18e-eeuwse boerderij heeft een gepleisterde voorgevel met opgelegde rode schijnvoegen, die de imitatie van natuursteen compleet moeten maken. Het is een typische hallehuisboerderij met een ankergebint dat de gehele constructie draagt; ook de ronde sparren van de rietgedekte wolfskap. De muurankers in de voorgevel zijn uitgevoerd als cijfers en tonen het jaartal 1785, het bouwjaar van de hoeve. Het hoofdgebouw is onderkelderd en de brandmuur verraadt op zolder nog de plaats van de ooit aanwezige rookkast, voor het roken van hammen, worst en spek. De achtergevel is vervangen, waarbij wel het grote rosetvenster in de top is teruggeplaatst. Terwijl voor het hoofdgebouw leilinden voor de nodige schaduw en koelte zorgen, gaat het aangrenzende zomerhuis schuil achter twee enorme paardenkastanjes. Die verschillende bomen accentueren ook het leeftijdsverschil tussen de twee gebouwen. Het zomerhuis is opgetrokken in rode rijnsteen in kruisverband, met ingezwenkte gevel, een houten kroonlijst en een zadeldak gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. Aan het zomerhuis is nog een boenhok aangebouwd. Achter de boerderij staat een oude dwars gebouwde stal, waarin de zoogkoeien van de bewoners een plaatsje vinden.

bron: Verlichte boerderijenroute. 2009

Achterkant zomerhuis 1977 en kleine stal Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Weijland 20 in 1974. Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

De huidige boerin is op deze boerderij geboren. De familie heeft het bedrijf uitgebouwd en boert nu op totaal 30 ha met koeien, schapen en varkens. De huisstal is ingericht voor het jongvee. 

Geschiedenis
Al in 1724 is sprake van een boerderij hier. Een en ander blijkt ook uit het verhaal, dat schuil gaat achter de naam Armengoed. Op 20 april 1741 schonk de Rietveldse landeigenaar Pieter Keijzer de boerderij aan de arme ingezetenen van Rietveld en de Bree. De opbrengst van de boerderijhuur minus onderhoud en belastinggelden moest ten goede komen aan de armen. Aangezien er nu geen armen meer zijn, wordt er ieder jaar met Kerstmis een deel van de opbrengst aan de weduwen geschonken. Zo pacht de familie Van Schaik sinds 1986 deze boerderij van Stichting Het fonds Pieter Keijzers Armen van Rietveld en de Bree.

Gebouw
Boerderij, tweede kwart 19 eeuw met vlechtingen in de puntgevel en rieten wolfsdak. Vensters met zes- en vierruits schuiframen en een groot bijzonder rosetvenster. Boven de huisstal, op de til, is nog een bedstee.

bron: verlichtte boerderijenroute. 2009

Hooikap en stal. 1974. Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Twee grote kreeftankers en een kleine jaarsteen van 1791 sieren de voorgevel van dit rijksmonument. Tot 1992 was de boerderij in bedrijf, nu is het een woonboerderij, gerestaureerd met oude materialen naar de huidige woonmaatstaven. Bijzonder is dat de binnenmuren zijn gepleisterd met leem en de verwarming geschiedt door een houtgestookte leemkachel. Er wordt gekookt op een oud fornuis. Op zolder is nog de grote rookkast aanwezig in het schoorsteenkanaal en in de woonkamer zijn de drinkbakken van de koeien nu decoratieve elementen. De granito vloer van de kaaskamer is weer in ere hersteld en het bijzondere boenhok met zadeldak en stervenster wordt gebruikt als buitenkeuken. Ook bij de bouw van de nieuwe meubelmakerswerkplaats, overigens keurig verborgen in het groen en achter de boerderij, is gebruik gemaakt van natuurlijke materialen zoals veel hout en heel bijzonder een sedumdak begroeid met 7 soorten sedum. Er worden maatwerk meubels en keukens geproduceerd. In de werkplaats kunt u zien hoe dat in zijn werk gaat en wat er allemaal mogelijk is op dit gebied.
 
Deze boerderij met bijgebouwen is een voorbeeld, hoe oude cultuurhistorische waarden van een boerderij, een rijksmonument zelfs, uitstekend kunnen samengaan met een nieuwe eigentijdse functie.

www.wim-mulckhuyse.nl

Voorbreed, Rietveld 128. 2010. Groene Hart leven - foto: Roel van Norel

Misschien vraagt u zich af wat er toch achter het hek van Rietveld 128 te zien valt? Dan moet u verder lezen, of het paardenpad af lopen tussen de fruitbomen door. Een waar lusthof midden in de polder en naast de zandgaten zal u dan verschijnen: de woonboerderij “Voorbreed”, zo genoemd omdat het een krukhuisboerderij is, met een brede voorkant, of mogelijk omdat de percelen van de boerderij in de Rijnbocht aan de voorzijde breed uitwaaierden.

Geschiedenis gebruik en bewoning
Waarschijnlijk vele eeuwen lang wonen en werken er mensen op deze plek. In 1808 komt Jacobus van Slagmaat uit Woerden met zijn gezin op de boerderij, zijn weduwe Huibertje van Vliet en later zijn zoon Gerardus bestieren het bedrijf. Vanaf 1846 zitten de in Nieuwerkerk geboren Arie Breedijk en Cornelia Blok op de boerderij en later tot 1874 zoon Pieter. In 1920 komen de in Wassenaar geboren Simon Johannes van der Stoel en Elisabeth Verweij hier wonen en werken, ze hebben samen 10 kinderen. Simon Johannes is voor en na de oorlog raadslid en wethouder van Rietveld. Het bedrijf is uitsluitend veehouderij, de deel tussen de koeien is geen dorsvloer maar een voerdeel met smalle deeldeuren, er zijn dan twee hooibergen. Tot 1955 wordt er nog kaas gemaakt en werden er varkens gehouden. De melkveehouderij blijft volop in bedrijf, in 1979 wordt er nog een nieuwe ligboxenstal gebouwd en in 1983 wordt de bouwvallige wagenberging met hooischuur vervangen. De opvolger Pieter Coenraad zet even daarna het bedrijf voort in Sleen, Drenthe. Jaap en Pauline Uittenbogaard kopen de boerderij in 1985 verbouwen die zo veel mogelijk in oude staat tot een mooie oorspronkelijke woonboerderij. Die restauratie is in 1995 klaar. Inmiddels woont er een andere familie.

Gebouw
De boerderij is vanaf 1986 rijksmonument en dateert oorspronkelijk uit1620. Het is een tamelijk uniek voorbeeld van het type krukhuisboerderij in dit gebied. De boerderij heeft een afgewolfd rieten zadeldak en lage zijgevels met in het achterhuis kleine vierruits vensters met een luik. Aan de rechterzijde bevindt zich het krukhuisgedeelte, dat wordt afgesloten door een tuitgevel waarin roedenschuifvensters met luiken zijn geplaatst.
In de voorgevel, voorzien van een zwart en wit geverfde plint, zien we uiterst rechts in het krukgedeelte een kelderlicht met diefijzers met daarboven een klein roedenschuifvenster van de opkamer. In het midden van de voorgevel bevindt zich een deur met roedenbovenlicht en een groot roedenschuifvenster van de kaaskamer. Op de zolderverdieping en links in de gevel is nogmaals een klein roedenschuifvenster geplaatst. Op de begane grond zijn de vensters voorzien van luiken. In het metselwerk zijn boven de vensters ontlastingsboogjes met natuurstenen blokjes aangebracht en langs de dakrand vlechtingen. Belangrijke interieurelementen zijn onder andere het stenen kruisgewelf van de kelder en de balken met sleutelstukken in de kaaskamer.
Rechts van de boerderij staat een negentiende-eeuws zomerhuis voorzien van een pannen zadeldak en twee zesruits schuifvensters in de voorgevel.

Aanvulling
Bevolkingsgegevens Simon Johannes van der Stoel sr.: http://www.vanderstoel.nl/genealogie/gensjvds1895.php

Als je bij de A12 staat, die dwars door de polder heen loopt, realiseer je je misschien niet dat die een lange geschiedenis heeft. Deze polder  “Het Westeinde van Waarder” ligt tussen de Dubbele Wiericke, Korte Waarder, Molendijk en polder Ruige Weide.
Een aantal polders ten zuiden van de Rijn, waaronder de Westeinder polder, gingen na 1365 op de Hollandse IJssel afwateren. Dit gebeurde op een natuurlijke wijze via een stelsel van watergangen naar Oudewater. Toen dat door inklinken van de polder en verlanding van de IJssel steeds moeilijker werd, gingen die polders vanaf 1564 weer op de Rijn afwateren, nu met hulp van windmolens. De polderbesturen sloten hierover contracten af met het Groot-Waterschap van Woerden en het Hoogheemraadschap Rijnland.

Om te kunnen afwateren werd in 1577 een extra wetering  gegraven en een  molen gebouwd. De oude molenbult van de Westeinder molen is nog te zien ten zuiden van de spoorlijn. Nu nog is te zien dat de voorvliet uit de polder komt naast Korte Waarder 17 (de boerderij heet waarschijnlijk daarom Oude Vliet) en uitmondt in de Rijn naast Hoge Rijndijk 33.
In 1659 werd een tweede molen  gebouwd en een molenwetering  gegraven naast de Papendijk (nu de Molendijk) naar de Hof te Waarder.

Er kwam daar bij de Molendijk in 1880 eerst een stoomgemaal, “Knijff” genaamd, met later een elektromotor. Het werd in 1967 vervangen door een nieuw gemaal, bij de Dubbele Wiericke richting Driebruggen,  genaamd “Net op Tijd”. Gemaal Knijff en de machinistenwoning werden later afgebroken. Ter herinnering liggen op die plaats langs de Molendijk een aantal grote stenen zoals ze in klein formaat gebruikt werden voor de nieuwe, brede weg die later op de plaats van de oude molenvliet werd aangelegd.

Aart Hendriksz Knijff voorzitter van het polderbestuur, ook burgemeester van Barwoutswaarder, Rietveld en Waarder, ongeveer 1890
Bron: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard

Deel van de kaart van het Groot Waterschap van Woerden, 1670
Bron: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard


Elektrisch gemaal Knijff, ongeveer 1965
Bron: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard

Laatst bijgewerkt: 30-5-2014