 Fort Nieuwerbrug (rechts) met Fort Pain et Vin (links), detail uit 'Historiën onses tijds, behelsende sake van staet en oorlogh'.1685. collectie: Michiel van de Burgt Tachtigjarige Oorlog Tijdens de Tachtigjarige Oorlog liep de stad Woerden over van de Spaanse koning naar de Nederlandse opstandelingen onder leiding van Willem van Oranje. Op 8 september 1575 sloeg de graaf van Megen met Duitse soldaten onder aanvoering van Marcus Foccarus uit Augsburg het beleg voor Woerden. Door de inundatie kon hij de stad echter niet dicht naderen. Daarom werden op enige afstand een aantal schansen opgeworpen om daarmee Woerden door een blokkade tot overgave te dwingen. Een schans bij Nieuwerbrug moest samen met de Kruisschans (bij de Blokhuisbrug in Woerden) de doorgang over de Rijn blokkeren. Toch lukte het de Woerdenaren om de stad te blijven verdedigen. Op 24 augustus 1576 waren de meeste schansen verlaten. De Nieuwerbrugse schans zou hierna bijna honderd jaar ongebruikt blijven. Het Rampjaar Toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1672 werd aangevallen door de de koningen van Frankrijk en Engeland en de bisschoppen van Munster en Keulen, liet men delen van Holland en Utrecht onder water lopen, om zo de vijand te weren. Net als tijdens het beleg van Woerden rond die stad was gedaan. Zo lagen de weilanden tussen de Enkele- en de Dubbele Wiericke onder water, net als de polders Weijland en De Bree. Om het water tegen te houden, kwam er in Nieuwerbrug een dam in de Rijn en bleef de sluis bij Bodegraven gesloten. Op zwakke plaatsen in Waterlinie werden forten opgeworpen. In Nieuwerbrug was de bevaarbare Rijn en haar hoge dijken een zwakke plek. Daarom knapte kwartiermeester-generaal kolonel Moyses Pain et Vin de oude, Spaanse schans weer op, die onder leiding van kolonel Manger stond. Aan de overkant van de Rijn verrees de kleine dijkpost Molkerschans. De Molkerschans lag ongeveer op de plaats waar nu de Bethlehemkerk staat en stond onder leiding van luitenant kolonel Feullana. Om goed zicht te hebben op de naderende vijand, werden enkele huizen in het dorp afgebrand. De verschansing aan de Dubbele Wiericke bestond uit een aarden borstwering richting Woerden, waarop kanonnen waren geplaatst. De achterkant, richting Bodegraven was open en alleen afgesloten met 'Spaanse ruiters'. Dit zijn horizontale palen met punten. Vanuit dit 'Quartier aan de Nieuwerbrugge' commandeerde kapitein-generaal Prins Willem III de gehele Hollandse Waterlinie. Zijn regimenten lagen aan de andere kant van de linie, bij de Enkele Wiericke gelegerd. Ook hier kwam een kleine schans. Op Fort Nieuwerbrug onderhandelde Prins Willem III met Engeland, hij werd hier gevraagd om stadhouder van Holland te worden en organiseerde vanuit hier de mislukte aanval op Woerden. Maar in de winter kwam het Franse leger over het ijs voorbij Nieuwerbrug. Toen Pain et Vin zag, dat ze Bodegraven in brand hadden gestoken, evacueerde hij de twee forten voor de Franse overmacht. Hij wist dat de verschansingen aan de achterkant niet te verdedigen waren. Op hun terugtocht naar Woerden staken de Fransen alle gebouwen tussen Goudsesluis en Nieuwerbrug in brand. Ook de verdedigingswerken in Nieuwerbrug werden hierbijverwoest. Na de ramp Na deze ramp lieten de Staten van Holland het huidige Fort Wierickerschans bouwen, op de plaats van zijn legerkamp bij de Enkele Wiericke. Ook verrees het stervormige Fort Nieuwerbrug aan de Dubbele Wiericke en verving men de Molkerschans door Fort Pain et Vin. De forten Nieuwerbrug en Pain et Vin werden na enkele jaren al verbouwd en hebben tot 1816 dienst gedaan als voorposten van Fort Wierickerschans. Daarna zijn ze opgeheven en afgebroken. De grachten van Fort Nieuwerbrug zijn pas na 1950 dichtgegooid. Tot die tijd werden ze door de houthandel gebruikt om bomen te wateren. Toen in 1967 de Dubbele Wiericke droog viel door een dijkdoorbraak, zijn bij Fort Nieuwerbrug een degen, een lepel en een pan gevonden. |
Fort Nieuwerbrug
Nieuwerbrughsche Schans in 1576.
Beleg van Woerden in 1576.
Rechts van houthandel Van
Houthandel Van den Berg in |
